Welkom op de website van Leven in het Heelal, een lesprogramma van de Leidse Sterrewacht voor basisschoolleerlingen. Hier op aarde hebben we de juiste omstandigheden voor leven om op te bloeien, en bijna overal zijn wel planten en dieren te vinden. Maar hoe is dat op andere plekken in ons zonnestelsel?…

Astronomen willen het heelal begrijpen, van de Oerknal tot nu, en hoe dit verder zal gaan. In Leiden concentreren ze zich daarbij op twee vragen: 'Hoe ontstaan sterren en planeten? en 'Hoe ontstonden in het jonge heelal sterrenstelsels en zwarte gaten?' Een nieuwe generatie telescopen – net klaar of…

Nieuwe krachtige telescopen, zoals de European Extremely Large Telescope, zullen de atmosferen van aardachtige planeten gaan ontrafelen met behulp van nieuwe waarneemmethoden zoals onder ontwikkeling in Leiden. Zuurstof kan dan mogelijk als eerste bewijs dienen voor buitenaards leven.

Röntgendiagnostiek is vooral bekend uit de medische techniek. Maar ook in de sterrenkunde speelt röntgenstraling een belangrijke rol. Jelle Kaastra, hoogleraar Hoge energie astrofysica, is gespecialiseerd in het onderzoek aan de röntgenstraling van actieve melkwegstelsels en clusters van melkwegstel…

Is er leven buiten de aarde? Voor het eerst zijn we in staat om het begin van een antwoord te geven op deze oeroude vraag. De Leidse sterrenwacht bouwt mee aan nieuwe instrumenten om de kansrijkste exoplaneten te vinden.

Hoe is ons heelal ontstaan? Bestaat er ergens nóg een planeet met leven? Lees erover in het nieuwe wetenschapsdossier 'De zoektocht door het heelal'.

Simulaties van sterrenstelsels helpen om astronomische waarnemingen beter te begrijpen. De EAGLE simulatie, een groot project waarin Leidse astronomen een hoofdrol hebben, laat de evolutie van het heelal zien, van vlak na de Oerknal tot nu.

Complexe moleculen, waaronder de bouwstenen van het leven, ontstaan in laagjes ijs op ultrakoude stofdeeltjes (-260 oC) in de ijle ruimte tussen en rondom sterren. Om deze processen goed te begrijpen gaan Leidse sterrenkundigen een unieke opstelling ‘CRYOPAD’ voorzien van nieuwe en betere meetapparatuur.…

Bezoek het vijfhoekige heelal van Gerard Caris en maak kennis met het Pentagonisme.

Een team van voornamelijk Leidse astronomen heeft de grootste deeltjesversneller in het heelal ontdekt. Zij ontdekten dat bij een frontale botsing van vier gigantische clusters van sterrenstelsels deeltjes versneld worden tot zeer hoge energieën. De energieën zijn meer dan een miljoen maal hoger dan…

Ewine van Dishoeck, Jeroen Terwisscha van Scheltinga en Niels Ligterink laten in het tv-programma van Govert Schilling zien hoe moleculen ontstaan op ijzige stofkorreltjes in de ruimte, nagebootst in hun lab in de Leidse Sterrewacht.

De Sterrewacht Leiden gaat een belangrijke bijdrage leveren aan het onderzoek binnen het nieuwe NWO Dutch Astrochemistry Network. Met een totaal budget van 2,4 miljoen euro worden in de komende jaren twaalf projecten gefinancierd. Vier daarvan worden uitgevoerd onder directe leiding van Leidse wetenschappers,…

Alessandra Silvestri, een kosmoloog bij het Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde (LION), krijgt een NWO Vidi-beurs voor onderzoek naar het uitdijen van het heelal. Een groeiend aantal theorieën verklaart waarom het uitdijen van het heelal versnelt, en tegelijkertijd komen er ook steeds meer…

Een internationaal team van astrofysici en computerwetenschappers, onder leiding van prof. dr. Simon Portegies Zwart, is er voor het eerst in geslaagd een grootschalige berekening uit te voeren op twee gekoppelde supercomputers. Het onderzoeksteam gaat met de berekening, genaamd CosmoGrid, de vorming…

Een internationaal team van astronomen onder leiding van de sterrenkundige Joop Schaye heeft een simulatie van het heelal ontwikkeld waarin realistische sterrenstelsels ontstaan; hun massa, grootte en leeftijd komen overeen met die van waargenomen sterrenstelsels. De gelijkenis is te danken aan de simulatie…

Het project Universe Awareness (UNAWE) van de Universiteit Leiden organiseert een Kickstarter crowdfunding campagne om de lespakketten van 'Universe in a Box', een lespakket voor sterrenkunde, zoveel mogelijk te kunnen verspreiden onder kansarme gemeenschappen over de hele wereld. De campagne werd gelanceerd…

Eeuwenlang hebben astronomen het heelal bestudeerd door lichtsignalen te verzamelen. Sinds 2015 stelt het bewijs van een belangrijke voorspelling van Einstein ons in staat om het heelal op een nieuwe manier te onderzoeken: door middel van zwaartekrachtgolven. Astronomie promovendus Valeriya Korol heeft…

Astrofysicus Harold Linnartz simuleert processen van het heelal in zijn lab. In het NRC is zijn werkplek in beeld gebracht.

De 19.000 door Universe Awareness gedrukte boekjes zijn nu onderweg om kinderen over de hele wereld blij te maken. De doe-boekjes zijn beschikbaar in 17 verschillende talen en komen terecht bij kinderen in scholen en wetenschapscentra, tijdens wetenschapsdagen en sterrenkunde-evenementen.

Van 2 t/m 22 september is er in het prachtige en drukbezochte Atrium van het Stadhuis in Den Haag een bijzondere tentoonstelling over 444 jaar Universiteit Leiden te zien. Van de oprichting van de Universiteit in Leiden in 1575 tot de universiteit anno 2019.

Leven in het Heelal is een project van medewerkers van de Sterrewacht Leiden die het perspectief van de sterrenkunde willen gebruiken om te laten zien hoe waardevol en kwetsbaar ons klimaat is, en dat het niet vanzelfsprekend is dat de Aarde bewoonbaar is.

Met nieuwe algoritmen en supercomputers is het gelukt om een haarscherpe radiokaart van het heelal te maken. Nu kunnen sterrenkundigen radiostralen van sterrenstelsels veel preciezer bekijken. Dat publiceerden de Leidse promovendus Frits Sweijen en collega's in Nature Astronomy.

Een internationaal onderzoeksteam, onder wie drie Leidse astronomen, heeft met de Hubble en Spitzer ruimtetelescopen vier ongewoon heldere, zeer jonge sterrenstelsels gevonden en gekarakteriseerd. Het gaat om stelsels van meer dan 13 miljard jaar geleden, van slechts 500 miljoen jaar na de oerknal.…

Een internationaal team van astronomen uit Leiden en de VS heeft voor de eerste keer de snelheid kunnen meten van sterren in een sterrenstelsel op een afstand van 11 miljard lichtjaar. De sterren blijken met ongeveer 1.5 miljoen km/uur bijna tweemaal zo snel door de ruimte te bewegen als de zon in ons…

Binnen een fractie van de eerste seconde na de oerknal groeide het heelal van de grootte van een atoom tot de afmeting van het zonnestelsel. Tot voor kort was dit slechts theorie maar nieuw onderzoek suggereert dat dit idee echt klopt. In deze lezing leggen Leidse sterrenkundigen uit wat de recente…

Een internationaal team van astronomen heeft een zware cluster met rode, volwassen sterrenstelsels gevonden in het vroege heelal. Hij bevindt zich op een afstand van 10,5 miljard lichtjaar van de aarde en is daarmee de verst verwijderde rode cluster dat ooit is waargenomen.

Het is een van de grote debatten in de kosmologie: het heelal dijt uit, maar hoe snel precies? Twee beschikbare meetmethoden leveren verschillende resultaten op. Een derde, onafhankelijke meetmethode gebaseerd op het afbuigen van licht door sterrenstelsels, is verbeterd door Leidse natuurkundige David…

Astronomen van de Sterrewacht Leiden hebben een nieuwe methode ontwikkeld om verre quasars te vinden en beter te onderscheiden van andere objecten die erop lijken, met behulp van technieken voor machinaal leren. Het onderzoeksresultaat is geaccepteerd voor publicatie in het vakblad Astronomy & Astrophysics.…

Nieuw gemaakte diepe en zeer scherpe beelden van het vroege heelal laten zien dat er een sterk verband bestaat tussen het stervormingstempo in jonge sterrenstelsels en hun totale massa aan sterren. Leidse wetenschappers werkten mee aan het onderzoek.

In 2015 dacht Jorryt Matthee een extreem ver sterrenstelsel ontdekt te hebben waarin geen elementen zwaarder dan helium aanwezig waren, genaamd CR7. Drie jaar later toont hij via metingen met de ALMA-telescoop aan dat het sterrenstelsel toch koolstof bevat en zelfs in normale concentraties. De American…

Het universum dijt uit en de snelheid waarmee dit gebeurt hangt nauw samen met de leeftijd van het heelal. Maar tussen twee recente metingen van de precieze uitdijingssnelheid zit een gat van 10%. Kosmologen uit Leiden en Heidelberg hebben dit gat nu voor de helft gedicht.

Een team van Leidse en Amerikaanse astronomen heeft een nieuwe manier ontdekt om verre sterrenstelsels in kaart te brengen. Ze namen daarvoor de vingerafdruk van zuurstof in een verafgelegen sterrenstelsel waar, iets wat doorgaans vanaf aarde niet goed mogelijk is. De onderzoekers publiceren hun bevindingen…

Lezing, Studium Generale

Een pixel. Niet meer dan een ministipje op een foto van het heelal herbergt mogelijk informatie of er zeeën of bossen op planeten ver in het heelal zijn. Wetenschappers aan de Universiteit van Leiden werken aan een methode waarmee ze binnen vijftien jaar hét wetenschappelijke bewijs voor leven in het…

Het leven van sterrenstelsels wordt gekenmerkt door sterk wisselende gedragingen, waarbij ze of enorm veel nieuwe sterren vormen, of nauwelijks sterren vormen, maar niet veel daartussenin. Een nieuwe studie toont aan dat dit bipolaire gedrag, manisch of depressief, de norm blijkt te zijn in het vroege…

Het onderwijsprogramma Universe Awareness (UNAWE) heeft in september 2016 een reeks onderwijsactiviteiten georganiseerd op basisschool De Verrekijker in Katwijk, een school voor vluchtelingenkinderen.

Astronomen hebben met waarnemingen van de Hubble-ruimtetelescoop van de afgelopen 16 jaar een nieuwe foto samengesteld van het verre heelal. Het zogeheten Hubble Legacy Field bevat zo’n 265.000 sterrenstelsels tot aan de periode van 500 miljoen jaar na de oerknal. De Leidse astronomen Rychard Bouwens…

Van oerknal tot supergeleiding. In de lange geschiedenis van de universiteit zijn heel wat baanbrekende ontdekkingen gedaan.

Op vrijdag 19 mei 2017 vindt de negende editie van de Museumnacht Leiden plaats. Het thema ‘Over Time’ staat dit jaar centraal. Negen musea nemen deel, en de binnenstad is die nacht prachtig verlicht.

Een internationaal team van sterrenkundigen, onder wie de Leidse astronomen Corentin Schreiber en Ivo Labbé, heeft een reusachtig sterrenstelsel ontdekt uit de tijd dat het heelal pas 1,6 miljard jaar jong was. Het stelsel moet kort na de oerknal extreem snel gegroeid moet zijn, wat ingaat tegen alle…

In 1969 bereikte de studentenopstand de Leidse universiteit. Oproerige studenten botsten er met de traditionele corpsstudent. In het publieke beeld bleven het Leids Studentencorps en de Vereniging voor Vrouwelijke Studenten bolwerken van behoud. Maar klopte dat? Reünisten van Minerva gingen vijftig…

Een internationaal team onder leiding van de Leidse sterrenkundige Paul van der Werf heeft ontdekt dat zich rond een zwart gat in het jonge heelal een ondoorzichtige schijf van gas en stof bevindt waarin in hoog tempo jonge sterren ontstaan. Het team deed de onverwachte ontdekking bij een succesvolle…

De vroegste sterrenstelsels in het heelal lijken op een draaikolk, vergelijkbaar met ons eigen sterrenstelsel de Melkweg. Dat ontdekte een internationaal team astronomen uit onder andere Leiden.

Franx

De bacheloropleiding Sterrenkunde aan de Universiteit Leiden is één van de weinige bacheloropleidingen in Nederland die gericht is op het vakgebied sterrenkunde in zijn volledige breedte. Het onderwijs wordt verzorgd door de Sterrewacht Leiden, een van de meest toonaangevende onderzoeksinstituten ter…